काठमाडाैं । ब्राजिलका चर्चित फुटबल खेलाडी पेलेको ८२ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । उनी केही समयदेखि मिर्गौला र प्रोस्टेट रोगबाट पीडित थिए ।
ब्राजिल विश्वकप फुटबलमा सबैभन्दा सफल टोली हो । पाँच पटकको विश्व च्याम्पियन ब्राजिलको यो सफलतामा सबैभन्दा ठूलो योगदान रहेको खेलाडीलाई विश्वले पेलेको नामले चिन्छ ।
पेलेले आफ्नो टोलीलाई तीन पटक विश्वकपको उपाधि दिलाएका थिए । उनी केही समयदेखि अस्वस्थ थिए ।
उनको उपस्थितिमा ब्राजिलले सन् १९५८, १९६२ र १९७० को विश्वकप फुटबलको उपाधि जितेको थियो । पेले तीनवटा विश्वकप जित्ने विश्वका एक मात्र फुटबलर हुन् ।
पेलेको नामको कथा रोचक छ, जसले फुटबललाई ब्राजिलमा मात्र नभई विश्वभर लोकप्रिय बनाएको छ । सबैभन्दा चाखलाग्दो कुरा के छ भने पेले नामले विश्वभर चर्चित व्यक्तिको पेले न त नाम थियो न उपनाम नै थियो ।
पेलेको जन्म अक्टोबर २३, १९४० मा ब्राजिलको सानो सहर मिनास गेराइसमा भएको थियो। बुबा क्लब स्तरका फुटबलर र आमा गृहिणी थिइन् । आमाबाबुले आफ्नो छोराको नाम एडसन राखे ।
उनकाे पूरा नाम एडसन अरान्टेस दो नासिमेन्तो रह्यो । ब्राजिलमा नामहरू लामो र चौडा राखिएको छ, त्यसैले मानिसहरूको उपनामहरू पनि प्रचलित हुन्छन् । ब्राजिलमा, सामान्यतया प्रत्येक व्यक्तिको एक वा दुईवटा उपनामहरू हुन्छन्, जसद्वारा उनीहरूको परिवारका सदस्यहरूले उनीहरूलाई बोलाउँछन् ।
एडसन अर्थात् पेलेलाई डिको उपनाम पनि दिइएको थियो । पेलेका बाबुआमा, दाजुभाइ वा उनलाई चिन्ने साथीहरूले उनलाई डिकोको नामले बोलाउन थाले । डिकोका बुबा आफैँ पनि फुटबल खेल्थे, तर २५ वर्षको उमेरमा चोटका कारण उनको फुटबल करियर क्लब स्तरभन्दा अगाडि बढ्न सकेन, त्यसैले उनले छोरालाई फुटबलर बनाउने सपना देखे ।
केही समयपछि उनको परिवार मिनास गेराइसबाट साओ पाउलोको बउरु सहरमा बस्न आएको थियो । सानैदेखि पाएको तालिमका कारण सडकमा पेलेको विशेषताको चर्चा हुन थाल्यो तर स्रोतसाधनको अभाव थियो । पेले कहिले च्यातेका पुराना कपडाबाट बल बनाएर फुटबल खेल्थे भने कहिले छिमेकी स्टेशनबाट गायब भएको रेलका सामान बेचेर बलको पैसा उठाउने गर्थे ।
१० वर्षको उमेरमा, डिकोले आफ्ना साथीहरूलाई चकित पार्न थाले र बल खुट्टामा राखेर दौडाउन थालेपछि कसैले पनि उनलाई समात्न सकेन । साथीहरुले उनको नयाँ नाम गैसोलिना राखे । यो नामको कारण यो थियो कि उनी ग्यास जस्तै छिटो दौडन्थे ।
तर उनको नाम पेले कसरी भयो ? यस सम्बन्धमा धेरै प्रकारका दाबीहरू गरिन्छ । पेलेको अर्थ गेलिक भाषामा फुटबल हो भन्ने व्यापक रूपमा दाबी गरिएको छ । तर यो दाबीलाई सत्य मान्न सकिँदैन, किनकि गेलिक आयरल्याण्डको वरिपरिको भाषा हो र त्यसको कुनै पनि शब्द त्यस समयमा हजारौं माइल टाढा रहेको बउरु गाउँ ब्राजिलमा कसरी पुग्यो भन्ने ठोस आधार छैन ।
पेले शब्द हिब्रू भाषामा पनि छ, जहाँ यसको अर्थ चमत्कार हो। तर त्यो बेला प्यालेस्टाइन र इजरायलको कुनै पनि शब्द ब्राजिलमा पुग्न असम्भव थियो। यस्तो अवस्थामा पेलेको नाम पेले कसरी भयो भन्ने प्रश्न उठेको छ ।
त्यसबेला ब्राजिलमा पोर्चुगिज भाषा प्रचलित थियो र यसमा पेले शब्दको कुनै अर्थ थिएन। तर त्यसको बावजुद पेले १५ वर्षको उमेरमा ब्राजिलको चर्चित क्लब सेटन्समा आबद्ध हुँदा उनको नाम पेले राखियो ।
पेले नाम राखिएको बारे सत्यताको बारेमा पेलेले ‘ह्वाइ फुटबल म्याटर्स’ मा भनेका छन्, ‘पेले नाम कहाँबाट आएको हो भनेर कसैले पनि ठ्याक्कै भन्न सक्दैन। तर मेरो काका जर्जले मलाई भनेको कुरामा विश्वास गर्न सकिन्छ ।’
पेलेका काका जर्ज उनीसँगै बस्थे र धेरै वर्षसम्म पेलेको परिवारलाई उनको जागिरले सहयोग गरेको थियो । जर्जका अनुसार बउरुको स्थानीय फुटबल क्लब टोलीका एक गोलकिपरको नाम बिले थियो, जुन क्लबबाट पेलेका बुबाले पनि खेलेका थिए । बिले आफ्नो उत्कृष्ट गोलकिपिङका कारण निकै लोकप्रिय थिए ।
अर्को तर्फ बाल्यकालमा पेले अर्थात डिकोले धेरै खेलमा गोलकिपरको भूमिका निर्वाह गर्नुपरेको थियो, जब उनी उत्कृष्ट डिफेन्स गर्थे मानिसहरूले उनी अर्कै बिले हो भन्न थाले । यो बिले केही समयमै पेलेमा परिणत भयो भनेर कसैले अनुमान पनि गर्न सकेनन् । पेलेले पुस्तकमै भनेका छन्, ‘मलाई पेले भनेर कसले बोलायो, किन बोलायो, कम्तिमा मेरो नाम त राम्ररी लिनुस् भनेर डिकोले आफ्ना सहकर्मीहरूसँग झगडा गर्ने समय थियो ।’
छिमेकीले उनलाई पेलेको नामबाट चिन्थे, तर आधिकारिक रूपमा भने सान्तोस क्लबमा आएपछि नै पेले भनेर बोलाउने चलन सुरु भयो । पेलेलाई ब्रान्डमा परिणत गर्न सान्तोसका प्रबन्धकहरूले मुख्य भूमिका खेलेका थिए भन्ने अनुमान गर्न गाह्रो छैन ।
कसैले एडसन, कसैले डिको, कसैले विले अनि कसैले पेले भनेर बोलाउँथे । पेले आफ्ना नाम सम्झेरै हैरान हुन्थे । सान्तोसले १६ वर्षको उमेरमा सिर्जना गरेको पेले ब्रान्ड ६ दशकपछि पनि चम्किरहेको छ र ८२ वर्षको उमेरमा पेलेको मृत्युपछि पनि पेलेलाई विश्वभर फुटबलको ब्रान्ड एम्बेसेडरको रूपमा हेरिनेछ ।
-अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमकाे सहयाेगमा ।