काठमाडौं, जेठ ७ राजनीतिक रस्साकस्सी, बैंकिङ क्षेत्रको अस्थिरता र आर्थिक मन्दीबीच सरकारले अन्ततः केन्द्रीय बैंकलाई नयाँ नेतृत्व दिएको छ। मंगलबार बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकले प्रा. डा. विश्वनाथ पौडेललाई नेपाल राष्ट्र बैंकको १८औँ गभर्नरमा नियुक्त गरेको छ। देशको मौद्रिक नीतिमा स्थायित्व र अर्थतन्त्रमा गति दिनुपर्ने जिम्मेवारी अब एक विद्वान अर्थशास्त्रीका काँधमा आएको छ।
देशको बैंकिङ प्रणाली हाल खराब कर्जाको दबाब, ऋण प्रवाहमा संकुचन, वैदेशिक मुद्रा सञ्चितिमा गिरावट, तथा लगानी वातावरणको असमर्थ अवस्थासँग जुझिरहेको छ। यस्ता चुनौतीको बीचमा अनुभवी नीति विज्ञ, शिक्षाविद् र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूमा काम गरिसकेका डा. पौडेलले नेतृत्व पाउने कुरा अर्थतन्त्रको दृष्टिले आशाजनक संकेतको रूपमा हेरिएको छ।
लामो प्रक्रिया, अन्ततः टुंगो
चैत ११ गते सिफारिस समिति गठन भए पनि दुई सदस्यको राजीनामाले प्रक्रिया ठप्पजस्तै बनेको थियो। राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक डा. गुणाकर भट्टलाई अघि बढाउने योजना नेपाली कांग्रेसको थियो भने नेकपा एमाले आफ्नै सिफारिसमा अडिग थियो। अन्ततः दुवै पार्टीका शीर्ष नेताहरू — शेरबहादुर देउवा र केपी शर्मा ओलीबीच सहमति भएपछि डा. पौडेलको नाम अगाडि सारियो।
सिफारिस समितिको बैठक बसेको दिनै मन्त्रिपरिषद्ले पौडेलको नाममा छाप लगायो। यससँगै ४४ दिनदेखि खाली रहेको गभर्नरको कुर्सीले योग्य उत्तराधिकारी पाएको छ।
बहुआयामी पृष्ठभूमि, गहिरो अनुभव
चितवनको रत्ननगरमा जन्मिएका डा. पौडेलले चीनबाट इन्जिनियरिङ अध्ययन सुरु गरे पनि पछि अमेरिका पुगेर कृषि तथा स्रोत अर्थशास्त्रमा विद्यावारिधि (PhD) गरेका थिए। अमेरिकाको क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालय, बर्कले (UC Berkeley) मा अध्ययनको दौरान उनले श्रम अर्थशास्त्र, प्राकृतिक स्रोत व्यवस्थापन र आर्थिक इतिहासमा गहिरो पकड बनाएका थिए।
काठमाडौं विश्वविद्यालयको स्कूल अफ म्यानेजमेन्टमा प्राध्यापन गरिसकेका डा. पौडेल अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (ILO) का आर्थिक सल्लाहकार, इसिमोडका बोर्ड अध्यक्ष, कोलम्बो योजना परिषद् तथा क्षेत्रीय आर्थिक समन्वय परिषद्का अध्यक्षका रूपमा काम गरिसकेका छन्।
सानिमा बैंकका सञ्चालक, MCC नेपालमा अर्थशास्त्री तथा राष्ट्रिय योजना आयोगमा उपाध्यक्षको रूपमा समेत उनले उल्लेखनीय योगदान दिएका छन्।
राजनीति र शैक्षिक कर्मको दोधार
२०७९ सालको निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसको उम्मेदवारको रूपमा चितवन क्षेत्र नं. १ बाट उनले चुनाव लडे पनि राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका उम्मेदवार हरि ढकालसँग पराजित भए। त्यसपछि उनी पुनः शैक्षिक क्षेत्रमै फर्किएका थिए।
चुनाव हारेको केही समयमै फेरि राष्ट्र बैंकको गभर्नर बन्ने यात्रा सुरु भयो। प्रारम्भमा गभर्नर सिफारिस समितिमा सदस्य रहेका उनी पछि समितिबाट राजीनामा दिएर सिफारिस सूचीमा नाम सर्न सफल भए।
अबको बाटो
डा. पौडेलको नेतृत्वमा राष्ट्र बैंकले राजनीतिक प्रभावभन्दा पर गएर नीति आधारित निर्णय गर्न सक्ने अपेक्षा गरिएको छ। सूचाङ्कीय स्थायित्व, विदेशी लगानी प्रवर्द्धन, तथा सहुलियतपूर्ण कर्जाको पुनर्संरचना — यी सबै विषयमा राष्ट्र बैंकको भूमिका महत्वपूर्ण रहनेछ।
अहिलेको सबभन्दा ठूलो चुनौती भनेकै विश्वव्यापी आर्थिक मन्दीको छायाँमा रहेको नेपालको घरेलु अर्थतन्त्रलाई पुनः सशक्त बनाउनु हो। त्यसैले केन्द्रीय बैंकको नेतृत्वमा अब एक गहिरो अध्ययन र अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव बोकेका विद्वान अर्थशास्त्रीको आगमनलाई अर्थनीतिमा स्थायित्व ल्याउने आशाका रूपमा लिइएको छ।
