रसिया–युक्रेन युद्ध : विश्वव्यापी मूल्यवृद्धिले थप अप्ठ्यारोतिर धकेल्ने जोखिम

रुस-युक्रेन युद्ध सुरु भएको एक वर्षभन्दा बढी समय बितिसक्दा पनि युद्ध राेक्ने पहल कहीँ पनि भएकाे देखिँदैन । बरु, विश्वले सबैभन्दा खराब आर्थिक र मानवीय संकटको सामना गरिरहेको छ । राजनीतिक रूपमा शक्तिशाली देशहरूले द्वन्द्वलाई उचाल्न थालेको बेला यो द्वन्द्व तेस्रो विश्वयुद्धमा परिणत हुने त्रास छ ।

कसैको स्पष्ट अडान छैन र सरकारी कर्मचारी आफ्नो र आफ्नो देशको हितको लागि मात्र काम गरिरहेका छन् । आधारभूत आवश्यकताका लागि खाद्यान्न र अर्थतन्त्रको अभावमा पिडित अन्य देशका जनताको बारेमा सोच्ने समय कसैसँग छैन । तेस्रो विश्वयुद्ध मानवजातिको लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा भएतापनि अहिले जनताले सामना गरिरहेको खाद्यान्न र आर्थिक संकट पनि सानो कुरा होइन ।

रुस र युक्रेनबीच देखिने द्वन्द्व चलिरहेको बेला विश्वभर अकल्पनीय द्वन्द्व चलिरहेको छ । युद्धले अन्तर्राष्ट्रिय तनाव र अस्थिरता बढाउने निश्चित छ, जसले विश्व बजार र सबै देशहरू बीचको आयात-निर्यात व्यापारलाई निश्चित रूपमा असर गर्नेछ ।

द्वन्द्वका कारण उत्पन्न भएको मुद्रास्फीतिले सर्वसाधारणलाई आत्महत्या र परिवारको हत्या वृद्धि भइरहेको छ । युद्धले स्थितिलाई आर्थिक रूपमा कमजोर मात्र बनाएको छैन वा रूस र युक्रेनलाई मात्र प्रहार गरेको छैन, युद्धको प्रभाव तेस्रो मुलुकमा समेत परेको छ ।

द्वन्द्व सुरु भएपछि पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यवृद्धिले ढुवानी लागत, कृषि उत्पादन र औद्योगिक उत्पादनमा असर परेको छ । इजिप्टको खाद्य सुरक्षा अनिश्चित अवस्थामा छ किनभने कृषि क्षेत्रले पर्याप्त मात्रामा अन्न, विशेष गरी गहुँ र तिल, उत्पादन गर्न नसक्ने गरी स्थानीय जनतालाई आधा पनि सेवा दिन नसक्ने भएको छ । इजिप्टको लगभग ८५% गहुँ र ७३% सूर्यमुखी तेल रसियाबाट आउने गरेको छ ।

रुस र युक्रेनबीचको द्वन्द्वको कारणले गर्दा अमेरिकी डलरको तुलनामा नेपाली रुपैयाँको भाउ हालैको कीर्तिमानी कम अवमूल्यन भएको हो । यसअघि प्रतिलिटर ४० रुपैयाँ पर्ने सूर्यमुखी तेल नेपालमा प्रतिलिटर २८० रुपैयाँ पुगेको छ । चामल, तरकारी, दाल लगायतका खाद्यवस्तुको भाउ बढ्न थालेको छ ।

युद्धअघि १ युरो मूल्य पर्ने चामलको प्याकेट अहिले ३ युरोमा बिक्री भइरहेको छ, ग्यासको मूल्यमा २०० प्रतिशत मुद्रास्फीति छ । कच्चा तेल जसको मूल्य युद्ध सुरु हुनुअघि प्रति ब्यारेल १०० डलर थियो, रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेपछि प्रति ब्यारेल १३९ डलरको उचाइमा पुगेको छ ।

पश्चिमी देशहरूले युक्रेनलाई दिएको अनुदानबारे विभिन्न समाचार प्रकाशित भएका छन् । ती देशहरू आफ्नै फाइदा खोजिरहेका छन् र त्यो अनुदानले युद्धलाई प्रोत्साहन बाहेक केही गरेको छैन । के पश्चिमी देशहरूले अनुदानलाई युद्धको विकल्प ठान्छन् ? हजारौंले बसाइँसराइ, पारिवारिक हानि र आर्थिक असुरक्षा भोगिरहेका बेला केही सय व्यक्तिलाई आवास र पैसा उपलब्ध गराउन पाउँदा गर्व गर्न लायक कुरा हो ?

राष्ट्रपति पुटिन र राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई मात्रै प्रश्न गरिरहँदा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले चुपचाप स्थितिलाई आफ्नो हातमा लिएर दुई पक्षलाई उक्साउने, राष्ट्रपतिहरूमा गर्वको ज्वाला प्रज्वलित गर्ने र क्षेत्रीय द्वन्द्वलाई विश्वव्यापी द्वन्द्वमा परिणत गर्दैछन्।

यसले प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न दुई देशहरूलाई मात्र असर गर्दैन तर यस संसारमा सबै जीवन समाप्त हुने तेस्रो विश्वयुद्धको घोषणा हुनेछ । प्रत्येक राष्ट्रको नेता आफ्नो प्रभुत्व बलियो बनाउन र आफ्नो देशको रक्षा गर्न तयार छन् । तर युद्धको परिणामको रूपमा संसारमा कुनै पनि मानिस बाँकी रहेनन् भने तिनीहरूले कसको रक्षा गर्नेछन् ? अधिकार उपभोग गर्न कोही पनि मानिस नभएको अवस्थामा कसलाई मानवअधिकार दिने ?

हामी सबैलाई थाहा छ कुन देशमा कस्तो प्रकारको शक्ति छ। सत्ताका लागि प्रतिस्पर्धा गर्नुको सट्टा साझा आधार खोजेर वार्तातर्फ अघि बढ्नुपर्छ । राष्ट्रसंघजस्ता शान्तिको आशयका साथ स्थापित भएका संस्था र शक्तिशाली देशले मानवअधिकारको कुरा गर्न बन्द गर्नुपर्छ । विश्व शान्ति स्थापना गर्न केही गर्न नसकेपछि मानवअधिकारको ठूलो कुरा किन ? आप्रवासीहरूलाई दिइने चन्दा र मद्दत भनेको सहयोग र सहायताको आडमा सबैलाई लुट्ने दिखावापूर्ण प्रयास हो । त्यसो नभएको भए यो द्वन्द्व धेरै अघि नै वार्ताका साथ अन्त्य हुनसक्थ्यो ।

अमेरिकाले युक्रेनलाई साधन र समर्थनको रूपमा हतियार प्रदान गर्दै आएको छ, युक्रेनहरूले प्राप्त गरिरहेका सबै आपूर्ति हतियार र गोलाबारुदहरू प्रयोग नगरिएका हतियारहरू हुन् जुन अमेरिकाले प्रयोग गरिरहेका थिएनन्। युक्रेनलाई अमेरिकाले गरेको समर्थन देखावटी मात्र हो । यदि संयुक्त राज्य अमेरिकाले युक्रेनलाई साँच्चै समर्थन गरेको भए, उनीहरूले विजयलाई अन्तिम रूप दिन नवीनतम हतियारहरू उपलब्ध गराउने थिए । अमेरिकाले हरेक मिनेटमा आगोमा पेट्रोलको एक थोपा हाल्ने कार्य गरिरहेको छ, जसले न आगो राम्ररी बाल्न मद्दत गर्दछ न निभाउन दिन्छ ।

अर्कोतर्फ, युक्रेनले यो पनि बुझ्दैन कि अमेरिकाबाट आपूर्ति गरेको हतियारको भारले यो युद्ध जारी राख्दा युक्रेनको गोलाबारुदको ऋण मात्र नभएर नागरिकहरूको जीवनको जोखिम पनि बढ्दै गएको छ । यदि यो जारी रह्यो र युक्रेनका नागरिकहरूले आफ्नो देश छोडेर अन्य युरोपेली देशहरूमा आश्रय लिन थाले भने, श्री जेलेन्स्की केका लागि लड्दै हुनुहुन्छ? युक्रेन को भूमि ? वा नागरिकका लागि ? यदि यो नागरिकहरूको लागि भएको भए, उनीले युद्ध रोक्नको लागि उपाय खोजेर उनीहरूको पक्षमा सोच्ने थिए । सबै हतियार समर्थन युक्रेनको लागि आत्मघाती बम जस्तो भएको छ जुन जेलेन्स्कीले चाँडै बुझ्नुपर्छ किनकि हतियारहरूले राष्ट्रलाई नष्ट गर्न बाहेक केही गर्दैनन् ।

युक्रेनको जमिन, जुन युद्ध अघि धेरै उर्वर थियो, त्यसले आफ्नो उर्वरता गुमाएको छ । खाद्यान्न निर्यात गर्ने मुलुकले अहिले आफ्नै जनतालाई खाद्यान्न उपलब्ध गराउन सकेको छैन । यसले दीर्घकालीन रूपमा पश्चिमी देशहरूलाई आर्थिक रूपमा फाइदा पुर्‍याउने छ किनभने युक्रेन विभिन्न क्षेत्रमा पूर्ण रूपमा उनीहरूमाथि निर्भर हुनेछ । अमेरिकासँग तेल र खाद्य भण्डारहरू भविष्यमा प्रयोगको लागि तयार छन्, यसले त्यो देशलाई कुनै चिन्ता छैन । तर, मुद्रास्फीति बढ्दै गए र उत्पादन घट्दै गएमा आगामी दिनमा गरिब देश र त्यहाँका गरिब जनताले त्यो धान्न सक्ने अवस्था रहँदैन ।

अमेरिकी राष्ट्रपति स्वार्थी भएर आफ्ना जनताको बारेमा मात्र सोचिरहेका छन् । उनलाई अरू मानिसहरूको वास्ता छैन, उनीसँग मानवता छैन, र उनी अमेरिका, जसले आफूलाई मानवअधिकारको वकालत गर्छ, मात्र नभएर संसारमा नै बस्न योग्य छैनन् । बेलायत, जर्मनी, भारत, चीन, फ्रान्स लगायतका शक्तिशाली देशका राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री र सरकारी प्रतिनिधि समेत वफादार छैनन् ।

युक्रेन सरकारले सहयोगको नाममा हतियार बेच्ने र अनुदानको नाममा आफ्नो महत्व थोपाउने अमेरिकाको चाल बुझ्नुपर्छ । विश्वको शासक बन्न खोजिरहेको अमेरिकाको बाटोमा युक्रेन केवल बलिको बोका मात्र हो।

आई.सी.सी.सँग राष्ट्रपति पुटिनलाई पक्राउ गर्ने अधिकार छैन। पुटिनको लागि पक्राउ पूर्जी जारी गर्नु विषयबाट विचलित गर्ने र रुसलाई दुष्ट कार्यकर्ताको रूपमा चित्रण गर्ने एउटा चाल मात्र हो । पश्चिमी सञ्चारमाध्यमहरू पश्चिमी देशहरूको वीरता र उदारता देखाएर आफ्नो व्यापार बढाउनमा मात्र केन्द्रित छन् ।

राष्ट्रपति पुटिनलाई युक्रेनमा युद्ध अपराध गरेको आरोप लाग्दै गर्दा, मुद्रास्फीतिका कारण विश्वभरी मानिसहरूको मृत्युको लागि कसलाई दोषी घोषित गरी गिरफ्तार गर्ने ? रूस ? युक्रेन ? अमेरिका ? नाटो ? को ?

युक्रेन नाटोको भाग नभएको बेला ठूलो क्षतिमा थिएन, अझै पनि जनतालाई बचाउन धेरै ढिलो भएको छैन । युक्रेन र रुसबीच द्विपक्षीय वार्तापछि सुरक्षा प्रत्याभूत सम्बन्धी सम्झौताको मस्यौदा तयार गर्न सकिन्छ । दुई पक्षबीच शान्तिपूर्ण समाधान गरेर यो विषय टुंग्याउन सकिन्छ ।

हामी सबैलाई थाहा छ, ‘उपचार भन्दा रोकथाम उत्तम छ’ र युद्धले मानवतालाई राम्रो भन्दा बढी हानि ल्याउँछ । कसैले पनि पहिले नै फैलिएको रोगलाई रोक्न प्रयास गरेन, तर हामीले कम्तीमा यसलाई निको पार्ने प्रयास गर्न सकिन्छ । भूकम्प र सुनामी जस्ता प्राकृतिक प्रकोपहरू रोक्न हामी केही गर्न सक्दैनौँ, तर युद्ध एक विपत्ति हो जुन रोक्न सकिन्छ ।

यो एक व्यक्तिको मात्रै होइन, संसारभरका पीडामा परेका मानिसहरूको नसुनिएको आवाज हो। नेताको गल्तीका कारण सिङ्गो राष्ट्र, मूलतः विश्वले दुःख भोगिरहेको छ । यो जतिसक्दो चाँडो अन्त्य हुनुपर्छ। मिडियाले आफ्ना च्यानलहरू बढाउन युक्रेनी जनताको जीवन प्रयोग गर्न बन्द गर्नुपर्छ । यस प्रकारको समाचारले कसैलाई फाइदा गर्दैन र संसारमा गलत सूचना मात्र फैलाउँछ ।

द्वन्द्वको मुख्य बिन्दु वास्तवमा छलफल भइरहेको छैन तर सत्यलाई विभिन्न तरिकाले घुमाएर प्रस्तुत गरिएको छ । चन्दा र सहायताले लामो समयसम्म काम गर्दैन त्यसैले हामीले यस समस्याको समाधान खोज्ने प्रयास गर्नुपर्छ, स्वार्थी बनेर गलत सूचना फैलाएर हाम्रो समय बर्बाद गर्नुको सट्टा शान्तिपूर्ण वार्तातर्फ लाग्नुपर्छ ।

युक्रेन र रुसका जनता मात्र होइन, विश्वका सबैजनाको शान्ति र सुरक्षामा बाँच्ने अधिकार छ र त्यसको लागि हाम्रो शक्तिमा हुने सबै काम गर्नु हाम्रो सामूहिक जिम्मेवारी हो । विश्वले अहिले जे गरिरहेको छ त्यो शान्ति स्थापनाको भ्रम मात्र हो, विश्व शान्तिको लागि वास्तविक समाधान र वास्तविक आन्दोलन चाहन्छ । अब हामीले बितेका कुराहरूलाई बिर्सिएर विश्व शान्ति स्थापनाका लागि काम गर्नुपर्छ ।

याे लेख अंग्रेजीमा पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहाेस् ।