अमेरिकाले रुसबाट आयात हुने तेल र ग्यासमाथि प्रतिबन्ध लगाउने निर्णय गरेको छ । अर्कोतर्फ बेलायतले पनि आगामी दिनमा रुसी तेल खरिद बन्द गर्ने बताएको छ भने युरोपेली संघले आयात कटौती गर्ने निर्णय गरेको छ ।
यो कदम रुसले जारी गरेको चेतावनीपछि उठाइएकाे हो । जसमा रुसी सरकारले तेलको व्यापारमा प्रतिबन्ध लगाएमा युरोपेली देशहरूलाई ग्यास आपूर्ति बन्द गर्ने बताएको थियो ।
युक्रेनले कडा प्रतिबन्धको माग गरेपछि अमेरिकाले रुसबाट तेल, ग्यास र कोइला आयातमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउने निर्णय गरेको हाे ।
बेलायतले पनि यस वर्षको अन्त्यसम्ममा रुसी तेलबाट मुक्त हुने निर्णय गरेको छ । युरोपेली संघले रुसी ग्यास आयातमा दुई तिहाई कटौती गरिरहेको छ ।
बेलायती सरकारले यस अवधिमा आपूर्तिको वैकल्पिक स्रोत खोज्न पर्याप्त समय दिने बताएको छ ।
यसैबीच रुसी उपप्रधानमन्त्री अलेक्जेण्डर नोभाकले रुसी तेलमा प्रतिबन्ध लगाउने निर्णयले विश्व बजारमा नराम्रो असर पर्ने बताएका छन् ।
विश्वभर तेल र ग्यासको मूल्य पहिले नै तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । यदि रूसले निर्यातमा प्रतिबन्ध लगायो भने, यी चीजहरूको मूल्यमा तीव्र वृद्धि हुन सक्छ ।
यो परिवर्तनका कारण विश्वभर अत्यावश्यक वस्तुको मूल्य अझै बढ्ने छ ।
रूसले कति तेल निर्यात गर्छ ?
रसिया विश्वको तेस्रो ठूलो तेल उत्पादक राष्ट्र हो । यसअघि अमेरिका र साउदी अरेबिया रहेका छन् । रुसले हरेक दिन ५० लाख ब्यारेल कच्चा तेल उत्पादन गर्छ, जसमध्ये आधाभन्दा बढी युरोप जान्छ ।
उही समयमा बेलायतले आफ्नो तेल खपतको ८ प्रतिशत रूसबाट आयात गर्दछ ।
तर, अमेरिका रुसमा त्यति निर्भर छैन । सन् २०२० मा अमेरिकाले रुसबाट कुल तेल खपतको तीन प्रतिशत मात्र आयात गरेको थियो ।
तेल आपूर्तिको वैकल्पिक स्रोत
ऊर्जा नीति अनुसन्धान विश्लेषक बेन म्याकविलियम्स भन्छन्, ग्यासभन्दा तेलका लागि अन्य निर्यातकर्ताहरू खोज्न सजिलो हुन्छ ।
ग्यासका लागि धेरै पाइपलाइन नहुँदा यस्तो भएको उनको भनाइ छ ।
अमेरिकाले पनि साउदी अरबलाई केही समयदेखि तेल उत्पादन बढाउन निरन्तर आग्रह गर्दै आएको छ । तर साउदी अरेबियाले अहिलेसम्म तेलको उत्पादन बढाउन अस्वीकार गर्दै आएको छ ।
साउदी अरेबिया ओपेक राष्ट्रहरू मध्ये सबैभन्दा ठूलो तेल उत्पादक हो । ओपेक तेल उत्पादन गर्ने देशहरूको संगठन हो जसले विश्वभर बिक्री हुने तेलको ६० प्रतिशत उत्पादन गर्छ ।
रसिया ओपेक देशहरूको सदस्य होइन, तर २०१७ देखि यसले ओपेकसँग तेल उत्पादन सीमा तोक्न काम गरिरहेको छ । जसका कारण उत्पादकहरूको आम्दानी स्थिर रहेकाे छ ।
अर्कोतर्फ अमेरिकाले भेनेजुएलामाथि लगाएको तेल प्रतिबन्धलाई खुकुलो बनाउने सोचमा छ ।
कुनै समय भेनेजुएला अमेरिकाको प्रमुख तेल आपूर्तिकर्ता थियो। तर भेनेजुएलाले भर्खरै आफ्नो अधिकांश तेल चीनमा निर्यात गर्न थालेको छ।
पश्चिम युराेपमा रुसी ग्यास जान बन्द भए के हुन्छ ?
यदि रुसी ग्यास पश्चिमी युरोपका देशहरूमा पुग्न बन्द भयो भने, तेल भण्डारणमा प्रयाेग हुने वस्तुमा खर्च थप बढ्न सक्छ ।
युरोपेली संघको कुल प्राकृतिक ग्यास आयातको करिब ४० प्रतिशत रुसी ग्यासको हिस्सा ओगटेको छ । यदि यो आपूर्ति रोकियो भने सबैभन्दा बढी इटाली र जर्मनी प्रभावित हुनेछन् ।
यस्तो अवस्थामा युरोपले कतार, अल्जेरिया र नाइजेरिया जस्ता ग्यास निर्यातकर्तालाई विचार गर्न सक्छ । तर ग्यासको उत्पादन तत्काल बढाउनमा धेरै बाधाहरू आउनेछन् ।
बेलायतले आफ्नो कुल ग्यास खपतको ५ प्रतिशत मात्र रुसबाट आयात गर्छ । तर, अमेरिकाले रुसबाट ग्यास आयात गर्दैन ।
यसका बाबजुद आपूर्तिमा आएको कमीका कारण अमेरिका र बेलायतमा मूल्य घटेको देखिएको छ ।
रूसी ग्यास को विकल्प छ ?
यो त्यति सजिलो छैन ।
म्याकविलियम्स भन्छन्, ‘अन्य ठाउँमा ग्यास आपूर्ति पाउन अलि गाह्रो छ किनभने रूसबाट युरोपमा ग्यास ठूला पाइपहरू मार्फत आउँछ ।’
थिंक ट्याङ्क ब्रुगेलको अनुमान छ, यदि रूसले युरोपमा ग्यास निर्यात बन्द गर्याे भने युरोपले सम्भवतः अमेरिकाबाट तरल प्राकृतिक ग्यास आयात गर्न सक्छ ।
यसले अन्य ऊर्जा स्रोतहरूको प्रयोग पनि बढाउन सक्छ । तर यो समय लाग्नेछ सजिलो भने पक्कै छैन ।
अनुसन्धान विश्लेषक सिमोन टेलियापिएट्रा भन्छन्, ‘नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरू सुरु हुन समय लाग्छ । त्यसैले यो तत्काल समाधान होइन । त्यसैले अर्को जाडोमा इन्धन परिवर्तन गर्दा केही फाइदा हुन सक्छ । कोइलाबाट चल्ने जस्तै पावर प्लान्टहरू सुरु गर्न सकिन्छ । इटाली र जर्मनीले आपतकालीन अवस्थामा यो व्यवस्था गर्ने निर्णय गरेको छ ।’
यसैबीच, युरोपेली संघले सन् २०३० अघि युरोपलाई रुसी जीवाश्म इन्धनबाट मुक्त गर्ने योजना प्रस्ताव गरेको छ । यसमा ग्यास आपूर्ति विविधीकरणका साथै ग्यासलाई ताप र ऊर्जा उत्पादनमा रूपान्तरण गर्ने कुराहरु समावेश छन् ।
इन्धन खपतमा प्रभाव
युक्रेन र रुसबीच चलिरहेको युद्धका कारण बेलायतमा आम जनताले ऊर्जा र इन्धनमा खर्च गर्ने रकम बढ्ने निश्चित छ ।
अमेरिकामा पेट्रोलको मूल्य सन् २००८ यताकै उच्च स्तरमा पुगेको छ । अमेरिकी अटोमोबाइल एसोसिएसनले गत साता पेट्रोल पम्पमा उपलब्ध इन्धनको मूल्य ११ प्रतिशतले बढेको जनाएको छ ।
-बीबीसी हिन्दीबाट
