लोप हुँदै पानी घट्ट र ओखल

काठमाडौ । हिमाली जिल्ला मुगुमा परम्परा देखि सञ्चालन हुँदै आएका खोलाका पानी घट्ट पछिल्लो समयमा लोप हुन थालेका छन् । गाउँमा बिजुली बत्ती पुगेसँगै मिल सञ्चालन आएपछि पहिलेका पुस्ताले गहुँ, कोदो, मकै, फाँपर पिस्न प्रयोग हुने खोलाका पानी घट्ट, ओखल, जातो पछिल्लो समय बिस्तारै लोप हुन थालेका हुन् ।

बिजुली बत्ति गाँउमा पुगेपछि खोलामा चल्ने पानी घट्ट बिस्तारै लोप हुँदै जान थालेका छन । मिल र बत्तिबाट पिसेको पिठो मिठो नहुने रोटी चाम्रो हुने हिजो आज तराईको मिलबाट पिसेको पिठो धेरै प्रयोग गर्ने गरेको छन् भने गाँउमा बनाएका मिलबाट पिसेको पिठो धेरै मिठो नहुने भएपछि आधुनिक प्रविधीहरुको बढी प्रयोगले गर्दा छाँयानाथ रारा नगरपालिका भित्र रहेका दर्जनौ पानि घट्ट प्रयोग विहीन भएको छाँयानाथ रारा नगरपालिका वडा नम्बर ८ टोप्ला गाँउका कृष्ण बहादुर रावलले बताएका छन ।मिलमा पिसेको पिठो र बजारमा पाईने पिठोका रोटी खादा स्वादनहुने ,पेट फुल्ने मानिसहरु बढी बिरामी हुने गरेका छन । अहिले मिल बाट पिठो पिस्न थालेपछि पानि घट्ट ,ओखल,जातो कमै भेटीने गरेका छन ।

मिलमा पीसेको पिठो भन्दा घट्टमा पीसेको पिठोको निकै राम्रो स्वाधिलो हुने छाँयानाथ रारा नगरपालिका वडा नम्बर ५का टोप बहादुर रावलले बताएका छन ।पुराना पानि घट्ट बाट पिसेको मिठो हुने मकमक अन्नको बास आउने खालको हुन्छ बिधुतिय मिल बाट पिसेको धूलो कुनै पनि स्वाद हुदैनन् । त्यसै माथि बजारमा मिल बाट पिसेको पिठो बिक्री गर्न राखेको पिठाका कुनै पनि टेस्ट स्वाद नहुने गरेको पाईन्छ । आज भोली सस्तो सहज रुपमा बजारमा पिसेको पिठो चामल पाउन थाले पछि बिग्रेका पानि घट्ट पुःन मर्मत नहुनाले पानि घट्ट घट्दै गएको छन् भने पछिल्लो समयमा पानि घट्ट,ओखल,जातो निमार्ण गर्ने व्यक्तिहरु पनि नभेटीनाले पानि घट्ट,जातो,ओखल लोप हुदै गहीरहेको छाँयानाथ रारा नगरपालिका वडा नम्बर ६ का ख्याम बहादुर रावलले बताएका छन । कोदो, गहुँ र फाँपर पिस्नका लागि पुराना पुस्ताले प्रयोग गर्दै आएका ती पानी घट्ट पछिल्लो समय लोप हुँदै गएपछि अहिले ति घट्ट सञ्चालनमा ल्याउने पुराना गाउँका अधिकांशले गाउँ नजिकको खोलामा घट्ट लगाउने र त्यो घट्टको भाग छोडेर परिवार पाल्ने गर्द थिए।

यो पछिल्लो समयमा मिल र बिधुतका कारण तराई बाट पिसेको पिठोहरु बजारमा पाउने एका तर्फ छदै छ भने अर्को तर्फ गत वर्खाको समयमा आएको बाढि पहिरोले खोलामा लगाएका सबै पानि घट्ट,ओखल, ,ओखल,जातो पहिरोले बगाएपछि अहिले खोलाको किनारमा देखीने पानि घट्ट देखीन छोडेका छन भने यी लोपहुन लागेका पानि घट्ट ओखल,जातो संरक्षण गर्नको लागी एक गाँउ एक पालि घट्ट, गाउँ एक ओखल निमार्ण गर्ने छाँयानाथ रारा नगरपालिकाको योजना रहेको छाँयानाथ रारा नगरपालिकाका उपमेयर ऐश्वर्य मल्लले बताएकी छन् । पछिल्लो समयमा गाँउ घरमा बिधुतिय मिल बाट पिठो चामल कुट्न थाले पछि पुराना पुर्खा देखी चल्दै आएका पानि घट्ट,ओखल,जातो जस्ता स्थानिय स्रोत साधनको प्रयोग बाट निर्माण भएको साधनहरु मुगु जिल्ला लगायत जुम्ला ,कालीकोट,दैलेख,हुम्ला डोल्पा,जाजरकोट जिल्लाहरु बाट लोप हुन थाले पछि लोपहुलागेका पानिघट्ट,ओखल र जातोको संरक्षण तथा प्रवद्घनको लागी राज्यका स्थानिय ,प्रदेश सरकार देखी संघिय सरकार लागी पर्नुपर्ने देखीन्छ ।